Tự rèn luyện kĩ năng viết văn

Viết văn làm một trong những nỗi sợ của học sinh khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Tại sao lại như vậy? Bởi các bạn học sinh không biết cách viết, giáo viên chưa chú trọng rèn kĩ năng viết văn cho học sinh. Tuy nhiên việc rèn luyện kĩ năng viết văn hoàn toàn có thể tự học nếu bạn muốn khả năng viết của mình ngày một hoàn thiện. Sau đây chúng tôi gửi đến các bạn một gợi ý giúp bạn cải thiện cách viết văn hay

Tự rèn luyện kĩ năng viết văn

1. Rèn kĩ năng viết văn bằng nghiên cứu mẫu

- Để việc nghiên cứu mẫu thành công, bạn phải chọn được mẫu phù hợp. Có hai loại mẫu: mẫu tốt và mẫu không tốt. “Mẫu tốt”- bạn dùng để nghiên cứu phương pháp viết và noi theo đó để học cách viết. “Mẫu không tốt” – chủ yếu bạn dùng để phản biện và tập sửa lỗi, nhằm tránh sai lầm người khác đã mắc. Đây là hai quá trình song song bổ trợ lẫn nhau, hãy bắt đầu bằng “mẫu tốt” và sau đó là “mẫu không tốt”. Việc nghiên cứu mẫu lặp đi lặp lại, và sau một thời gian khi kĩ năng phản biện và trình độ của bạn tăng lên, có thể bạn sẽ phát hiện ra cả những điều chưa tốt trong “mẫu tốt”. Mọi sự phát hiện đều là kinh nghiệm đáng giá.

- Ta sẽ nghiên cứu điều gì trong mẫu? Trước hết, hãy nghiên cứu bố cục. Hãy làm thao tác xác định luận đề, hệ thống luận điểm và hệ thống lí lẽ dẫn chứng hỗ trợ cho luận điểm. Hãy sơ đồ hóa các tầng nội dung để nhìn thấy sự liên kết ý – mạch máu của văn bản. Hãy tự hỏi mình: Tại sao tác giả lại sắp xếp như vậy? Có cách sắp xếp nào khác không? Nếu xáo trộn vị trí các phần này chuyện gì sẽ xảy ra? Có thể bạn sẽ tìm được nghệ thuật của sự thu hút.

Tiếp đến, hãy nghiên cứu cách hành văn. Gạch chân các cách diễn đạt ấn tượng. Ghi lại những từ đập mạnh vào giác quan khiến bạn thực sự bị thu hút.

- Đừng bỏ qua những nội dung hấp dẫn và thú vị. Một câu chuyện hài hước, một thông tin bổ ích, một kiến thức có giá trị… tất cả sẽ hữu ích sau này. Đừng chỉ đọc nội dung, mà quan trọng hơn hãy đọc-cách-viết. Hãy liên tục hỏi mình: Tại sao tác giả lại viết điều này? Tác giả viết điều này có tác dụng gì? Nó sẽ biểu hiện nội dung như thế nào và tác động thế nào đến người đọc?

- Hãy vừa đọc vừa ghi lại những điều quan trọng rút ra từ “mẫu”.

2. Rèn kĩ năng viết qua quản lí hồ sơ bài viết

Hồ sơ bài viết hình dung một cách đơn giản đó là việc bạn sắp xếp các bài viết của mình trong một bộ hồ sơ, sắp xếp chúng theo trình tự thời gian và theo dõi sự phát triển của ưu điểm, sự khắc phục nhược điểm qua từng bài viết.

Tôi đã ứng dụng phương pháp này cho học trò của mình và đã khá thành công. Việc tôi làm là chuẩn bị cho chúng một bìa sơ mi, ghi tên chúng lên đó và yêu cầu chúng lưu tất cả bài viết của mình trong đó. Sau đó trong thời gian 20 tuần tôi yêu cầu chúng viết khoảng 15 bài viết. Với mỗi bài viết, tôi đều sửa kĩ từng lỗi, và đặc biệt chú ý đến phần nhận xét.

Phần nhận xét bao giờ cũng phải có đầy đủ ba phần:

- Ưu điểm: Ghi thật cụ thể ở lần đầu tiên. Nhấn vào những điểm mạnh nhất ở những lần sau.

- Hạn chế: Ghi càng cụ thể càng tốt. Chỉ ra được nguyên nhân của khuyết điểm.
- Giải pháp: Đề xuất phương pháp để phát huy ưu điểm và khắc phục nhược điểm.

Các bài viết được sắp xếp theo trình tự thời gian trước- sau và học sinh được yêu cầu xem hồ sơ bài viết trước khi viết bài mới.

Điều quan trọng nhất không phải người dạy viết là một người viết giỏi, mà người học viết phải là người thầy giỏi cho mình, phải tự đào tạo mình. Tinh thần của việc quản lý hồ sơ bài viết là như vậy.

3. Luyện tập để giúp viết văn tốt hơn

Về cấu trúc văn bản: có thể luyện tập viết đoạn, có thể luyện tập viết bài. Nên nhớ bài văn hay là sự tổng hòa của những đoạn văn hay. Hãy tập viết đoạn văn đúng chức năng, đúng nội dung của nó, hãy chỉnh sửa để đoạn văn càng lúc càng hấp dẫn hơn. Khi đã thành thục rồi, hãy tập nối kết các đoạn thành bài văn hoàn chỉnh.

Về mục đích: có thể luyện tập để sửa lỗi, có thể luyện tập để củng cố kĩ năng.

Về thao tác: có thể viết lại những đoạn đã viết, hoặc có thể viết mới.

Khi đọc cuốn “Thôi miên bằng ngôn từ” của Joe Vitale, tôi đã thực sự bị thôi miên và mồm chữ O mắt chữ A khi ông đưa ra ví dụ về 5 lần sửa một mẫu quảng cáo. Mỗi lần sửa vài từ, và sau mỗi lần phép màu lại xảy ra bởi càng viết thì những con chữ càng mê hoặc. Đó là sức mạnh kì diệu của việc luyện tập.

Tôi cũng đã thử làm điều tương tự và nhận ra mình bí ý tưởng ở lần sửa thứ 3. Tôi đoán để đạt đến level 5, 10, 15 thậm chí hơn nữa, mình còn phải đi một con đường dài.

Cũng trong cuốn sách này, Joe Vitale nhắc đi nhắc lại: “Không có nhà văn giỏi, mà chỉ có những chuyên gia viết lại tận tụy”

Hãy nghĩ về những nhà văn tiếng tăm, những “chuyên gia viết lại tận tụy” và hãy nghĩ về con đường phát triển kĩ năng viết của bạn. Chủ động cần mẫn bước những bước đầu tiên, rất xứng đáng phải không?

4. Bắt chước cũng là hoàn thiện kĩ năng viết

Joe Vitale là chuyên gia hàng đầu thế giới về kĩ năng viết, 40 năm làm trong nghề viết lách và có 30 năm tập huấn về viết lách, ông ấy không khuyên bạn làm điều vô bổ như thế.

Cái lí ở đây là: Bản chất của viết là một quá trình tư duy. Và bằng việc chép lại văn bản, bạn đang trải nghiệm chính quá trình tư duy của người viết. Đó là mấu chốt của cách học.

Mark Twain khi còn trẻ làm công việc chép lại bản thảo và nhờ đó ông đã tích lũy vốn liếng cho mình.

Ngôi sao truyền hình và đài phát thanh Steve Allen đã học sự hài hước bằng việc vào thư viện chép lại những câu chuyện cười.

Hãy nhìn đúng bản chất của quá trình chép – đó không phải là quá trình nhồi nhét con chữ vào đầu đến khi thuộc – mà đó là quá trình trải nghiệm sự tư duy của người viết.

Bạn sẽ hỏi tôi: Vậy việc chép khác gì với việc đọc? Khi đọc, bạn đứng ngoài quan sát quá trình tư duy ấy. Khi chép, bạn đang sống ngay trong quá trình tư duy ấy. Bạn nhận ra sự khác biệt mà phải không? - Khi chép, bạn sẽ nhận ra rất nhiều điều không thể nhìn thấy chỉ bằng cách đọc.

Để kiểm chứng cho cách làm này, tôi đã dành 4 tiếng buổi chiều để chép lại ba bài văn tôi thích trong cuốn “Những bài văn đạt giải quốc gia” (Nguyễn Đức Quyền, Nguyễn Xuân Lạc, Nguyễn Đức Hùng). Đây là tài liệu bắt buộc tôi yêu cầu học trò phải đọc và nghiên cứu, và lẽ dĩ nhiên sau rất nhiều lần đọc trong rất nhiều năm (từ lúc tôi còn là học sinh lớp 10), đối với tôi đây là một tuyển tập “mẫu” khá chuẩn.

Và tôi sẽ nói với bạn, đây quả thực là một trải nghiệm thú vị.

Trước hết, tôi nhìn thấy khá rõ đường dây lập luận của các bài viết, và quan trọng hơn là nhận ra một số đoạn văn vốn rất hay (đọc rởn da gà) thực ra lại liên kết khá lỏng lẻo. Nếu chỉ đọc, và đã đọc rất nhiều lần trước đây, tôi không nhận ra điều này vì bị các con chữ mỹ miều kia mê hoặc.

Tôi còn cảm nhận được tâm lý người viết. Có một bài được giải nhất phải nói là hoàn hảo, nhưng bằng cách chép tôi đã nhận ra độ chênh giữa phần đầu và phần cuối của bài viết, và cảm nhận được sự mệt mỏi của người viết ở cuối bài. Đây là thời kì mà một bài viết kéo dài 3 tiếng liền. Bài học rút ra là: rèn luyện sức bền và duy trì cảm xúc cùng độ tập trung cao độ khi viết.

Quá trình chép tôi đã nảy ra vô số ý tưởng từ những lập luận và dẫn chứng mà người viết đưa ra. Nếu là tôi tôi sẽ sửa đoạn này như thế nào? Tôi muốn chọn dẫn chứng nào thay thế dẫn chứng này? Tôi sẽ bố cục bài viết này thế nào cho hấp dẫn hơn? Quả thực đã có rất nhiều ý tưởng hiện ra.

Cũng trong quá trình chép, tôi đã nhận ra những kĩ thuật hành văn mà người viết sử dụng và cách vận hành của chúng, những điều tôi có thể nhận ra khi đọc nhưng chưa thực hiểu sâu sắc.

Thế đấy, đó là tất cả câu chuyện. Bản chất của quá trình viết không phải là những gì đã bày ra trên trang giấy, mà thực chất đó là quá trình tâm lý xảy ra trong tâm trí bạn và con đường từ trí não đến con chữ. Khi chép, bạn đồng thời vừa trải nghiệm hoạt động viết vừa trải nghiệm hoạt động đọc, bạn vừa sống lại tư duy của người viết đồng thời bạn cũng đánh thức tư duy của chính bạn trong quá trình đó. Do vậy, quá trình chép vừa là một quá trình học hỏi, vừa là một quá trình phản biện, và sau tất cả bạn sẽ phát triển khả năng viết một cách tự nhiên, cả về vô thức lẫn ý thức.

Đương nhiên đến đây có thể khẳng định “sự ngọt ngào của nghệ thuật bắt chước”. Nhưng học vấn là vậy, hoa trái ngọt ngào luôn có những chùm rễ đắng cay. Vậy thì hãy một lần nữa đọc những đoạn văn đã đánh thức tâm trí bạn, hãy đọc thêm một lần nữa và nhớ lại khoảnh khắc lóe sáng tuyệt vời ấy: Bạn không muốn mình cũng viết được như vậy hay sao?